Η ΠΕΡΙ ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ

fShare

Tweet

Φώτης Σχοινάς.

Μέ τό παρόν πονημάτιο ἀποσκοπῶ στήν παρουσίαση τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ περί τῶν ζῳδίων καί τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου. Δέν ἔχω καμμία φιλοδοξία νά προβῶ σέ μία γενικώτερη παρουσίαση τῆς ἀστρολογίας καί στήν κριτική της ἀνασκευή ὅσον ἀφορᾷ τήν, ὑποτιθέμενη, ἐπίδρασή της στήν ἀνθρώπινη ζωή καί στίς ἀνθρώπινες ὑποθέσεις.
Θά ἀναφέρουμε μόνο ὅτι ἡ ἐμφάνιση τῆς ἀστρολογίας χάνεται στά βάθη τῶν αἰώνων. Ἡ ἀπαρχή της ἀνιχνεύεται στήν ἀρχαία Αἴγυπτο καί στήν ἀρχαία Μεσοποταμία, περιοχές ὅπου ἐμφανίστηκε κατά πρῶτον ὁ ἀνθρώπινος πολιτισμός. Οἱ πρῶτοι γνωστοί ἀστρολόγοι ἔζησαν τόν 7ο αἰώνα π.Χ. στή Βαβυλώνα.[1] Γνωστά ἐπίσης γιά τήν ἀναφορά στήν ἀστρολογία εἶναι τά Ἑρμαϊκά ἤ (ὅπως ἐσφαλμένα ἐπεκράτησε νά ὀνομάζονται)[2] Ἑρμητικά κείμενα πού φέρεται ὅτι συνέταξε ὁ Αἰγύπτιος θεός Θώθ γνωστός τούς Ἕλληνες μέ τό ὄνομα Ἑρμῆς Τρισμέγιστος.
Γιά τή γένεση τοῦ ζωδιακοῦ κύκλου ἔχει γραφεῖ ὅτι «ἀνάμεσα στόν 7ο καί τόν 5ο π.Χ., ἡ φαινομενική διαδρομή τοῦ Ἥλιου γύρω ἀπό τή Γῆ διαιρέθηκε σέ 12 τμήματα, μέ τό καθένα νά καλύπτει 30 μοίρες ἀπό τίς 360. Κάθε τμῆμα σημαδεύτηκε ἀπό ἕνα συγκεκριμένο ἀστερισμό καί ἀντιστοιχήθηκε μέ ἕνα μήνα τοῦ χρόνου».[3]

Ἀπό τήν Αἴγυπτο καί τή Μεσοποταμία ἡ ἀστρολογία διαδόθηκε στήν ἀρχαία Ἑλλάδα καί τή Ρώμη. Εὐρεῖα διάδοση εἶχε καί στό Βυζάντιο.[4] Δέν εἶναι λοιπόν παράδοξο ὅτι ἀσχολήθηκε μέ τήν ἀστρολογία καί ὁ ἱερός Δαμασκηνός στό ἔργο του Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως.
Κατ’ ἀρχήν ὁ Δαμασκηνός προβαίνει σέ μία γενική ἀναφορά στά ζώδια καί στό ζωδιακό κύκλο. (Καταθέτουμε τό κείμενο τοῦ ἱεροῦ Δαμασκηνοῦ σέ μετάφραση τοῦ μακαριστοῦ καθηγητοῦ Νίκου Ματσούκα): «Λένε ἐπίσης ὅτι στόν οὐρανό βρίσκονται δώδεκα ζώδια ἀπό τά ἀστέρια, πού ἔχουν ἀντίθετη κίνηση ἀπό τόν ἥλιο καί τή σελήνη καί τούς ἄλλους πέντε πλανῆτες, καί ὅτι οἱ ἑπτά πλανῆτες περνοῦν ἀπό τά δώδεκα ζώδια. Καί ὁ ἥλιος στό κάθε ζώδιο κάνει ἕνα μῆνα καί στούς δώδεκα μῆνες περνᾶ τά δώδεκα ζώδια. Τά ὀνόματα τῶν δώδεκα ζωδίων εἶναι τά ἀκόλουθα, μαζί μέ τούς μῆνες τους.

Ἡ σελήνη ὅμως κάθε μήνα περνᾶ τά δώδεκα ζώδια, γιατί εἶναι πιό κάτω καί τρέχει διά μέσου αὐτῶν μέ περισσότερη ταχύτητα∙ ὅπως ἀκριβῶς, ἄν κάμεις μιά σφαίρα μέσα σέ μιά ἄλλη, ἡ μέσα σφαίρα θά γίνει μικρότερη, ἔτσι καί ὁ δρόμος τῆς σελήνης, ἐπειδή αὐτή εἶναι πιό κάτω εἶναι λιγότερος καί διανύεται ταχύτερα».[5]
Ἐν συνεχείᾳ ὁ ἱερός συγγραφέας προβαίνει στόν ὁρισμό τῆς ἀστρολογίας καί τόν ἐντοπισμό τοῦ ἀντικειμένου τῆς ἀναδιφήσεώς της: αὐτή εἶναι ἡ ἀνθρώπινη δράση καί συμπεριφορά. Οἱ ἀνθρώπινες πράξεις κατ’ αὐτή καθορίζονται ἀπό τήν πορεία καί τίς συγκρούσεις τῶν ἀστέρων, τοῦ ἡλίου καί τῆς σελήνης. Ὁ χριστιανός διανοητής ἀρνεῖται αὐτή τήν ἀντίληψη τῶν Ἑλλήνων, δηλαδή τῶν παγανιστῶν. Ἡ πορεία καί οἱ συγκρούσεις τῶν ἀστέρων, τοῦ ἡλίου καί τῆς σελήνης ἐπηρεάζουν μόνο τόν καιρό, τίς κλιματικές μεταβολές, δηλαδή τήν βροχή καί τήν ἀνομβρία, τό κρύο καί τή ζέστη, τήν ὑγρασία καί τήν ξηρασία, τούς ἀνέμους, ἀλλά μέ κανένα τρόπο δέν ἐπηρεάζουν καί δέν καθορίζουν τίς ἀνθρώπινες πράξεις, τήν ἀνθρώπινη δραστηριότητα καί τήν ἀνθρώπινη συμπεριφορά. Αὐτές εἶναι στή δικαιοδοσία καί στήν ἐξουσία τοῦ ἀνθρώπου, ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος εἶναι προικισμένος ἀπό τόν Δημιουργό του μέ τό αὐτεξούσιο, τήν ἐλευθερία. «Οἱ Ἕλληνες παραδέχονται ὅτι μέ τήν ἀνατολή καί τή δύση καί τή σύγκρουση τῶν ἀστεριῶν αὐτῶν, τοῦ ἡλίου καί τῆς σελήνης καθορίζονται ἡ ζωή καί οἱ πράξεις μας∙ μέ αὐτά καταγίνεται ἡ ἀστρολογία. Ἐμεῖς ὅμως παραδεχόμαστε ὅτι ἀπ’ αὐτά διαμορφώνονται καιρικές καταστάσεις, ἡ βροχή καί ἡ ἀνομβρία, τό κρύο καί ἡ ζέστη, ἡ ὑγρασία καί ἡ ξηρασία καί οἱ ἄνεμοι καί τά παρόμοια, ἀλλά μέ κανένα λόγο οἱ πράξεις μας∙ γιατί ἐμεῖς, ἐπειδή γίναμε αὐτεξούσιοι ἀπό τό δημιουργό, εἴμαστε κύριοι σ’αὐτές».[6]
Τά ἐπιχειρήματα πού φέρει ὁ ἱερός Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν στήριξη τῆς ἀνωτέρω θέσεώς του, ὅτι δηλαδή ἡ ἀνθρώπινη πράξη καί δράση εἶναι στήν κυριότητα τοῦ ἀνθρώπου, ὡς ἐλλόγου καί ἐλευθέρου ὄντος καί οὐδόλως στίς κινήσεις τῶν ζωδίων εἶναι κλιμακωτά: Ἄν ἡ δράση καί οἱ πράξεις μας καθορίζονται ἄτεγκτα ἀπό τίς κινήσεις τῶν ἄστρων δέν ἀπομένουν περιθώρια ἐλευθερίας στόν ἄνθρωπο. Ὅ ἀνθρωπος εἶναι δέσμιος μιᾶς ἄτεγκτης εἱμαρμένης καί ὅ,τι πράττει τό πράττει κατ’ ἀνάγκη καί ὄχι ἐλευθέρως καί αὐτεξουσίως. Σ’ αὐτή τήν περίπτωση ὅμως δέν μπορεῖ νά ἀξιολογηθεῖ ἠθικά, τοὐλάχιστον, ἡ πράξη καί ἡ δράση του.Ἔτσι δέν ἔχει νόημα νά μιλᾶμε γιά ἀρετή ἤ κακία στόν ἄνθρωπο καί τή διαγωγή του. Εἶναι ἀνόητο νά τοῦ καταλογίζεται εὐθύνη καί νά ἐπιβραβεύεται ἤ νά ἀποδοκιμάζεται καί νά τιμωρεῖται γιά τήν τυχόν καλή ἤ κακή, ἀντίστοιχα, συμπεριφορά του. Σ’ αὐτή ὅμως τήν περίπτωση ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀνεύθυνος γιά τό κακό καί μόνος ὑπεύθυνος εἶναι ὁ Θεός. Ὁ Θεός εἶναι αἴτιος τοῦ κακοῦ καί ὄχι ἡ κακή χρήση τῆς ἐλευθερίας τῶν λογικῶν καί αὐτεξουσίων δημιουργημάτων του. Ἐπίσης ὁ Θεός εἶναι αἴτιος τοῦ κακοῦ, διότι δέν ἀπομένουν περιθώρια στήν ἀγαθή πρόνοιά του, ἄν τά πάντα ἄγονται καί φέρονται ἀπό μία ἀναπόδραστη νομοτέλεια. Τέλος θά ἦταν περιττά γιά τόν ἄνθρωπο ἡ λογική καί ἡ ἔλλογη σκέψη (ἡ βουλή), ἀφοῦ δέν εἶναι κύριος τῶν πράξεών του, ἀλλά ἐνεργούμενο τῶν ἀστέρων. Ἡ ἐλευθερία, τό αὐτεξούσιον, εἶναι συννημένη μέ τό λογικόν καί ἡ ἔλλογη σκέψη εἶναι τό πάντων τιμιώτατον στήν ἀνθρώπινη φύση, ὅπως λέγει σέ ἄλλο σημεῖο ὁ Δαμασκηνός.Ἔτσι λοιπόν ἀναιρεῖται καί αὐτή ἡ ἀνθρώπινη φύση ἄν δεχθοῦμε ὡς νόμιμες τίς ἀντιλήψεις τῆς ἀτρολογίας. Ἄς δοῦμε τό ἴδιο τό κείμενο τοῦ ἱεροῦ Πατέρα: «Ἄν λοιπόν ἀπό τήν κίνηση τῶν ἀστεριῶν κάνουμε τά πάντα, κατ’ ἀνάγκη κάνουμε, αὐτό πού κάνουμε∙ καί αὐτό πού γίνεται κατ’ ἀνάγκη οὔτε ἀρετή οὔτε κακία εἶναι. Καί ἄν οὔτε ἀρετή οὔτε κακία ἔχουμε, δέν εἴματε ἄξιοι οὔτε γιά τούς ἐπαίνους καί τά στεφάνια, οὔτε γιά τίς κατηγορίες ἤ τίς τιμωρίες∙ ἐπιπλέον θά βρεθεῖ καί ὁ Θεός ἄδικος δίνοντας σέ ἄλλους ἀγαθά καί σέ ἄλλους θλίψεις. Ἀλλά ἀκόμη οὔτε ὁ Θεός θά κυβερνᾶ οὔτε θά προνοεῖ γιά τά κτίσματά του, ἄν τά πάντα κατ’ ἀνάγκη ἄγονται καί φέρονται. Ἐπίσης καί ἡ λογική θά μᾶς ἦταν περιττή∙ ἀφοῦ δέν εἴμαστε κύριοι καμιᾶς πράξεως, σκεφτόμαστε περιττά (περιττῶς βουλευόμεθα). Τό λογικό πάντως μᾶς ἔχει δοθεῖ γιά τή σκέψη∙ κατά συνέπεια κάθε λογικό ὄν εἶναι καί αὐτεξούσιο (Τό δέ λογικόν πάντως τῆς βουλῆς ἡμῖν ἕνεκεν δέδοται∙ ὅθεν πᾶν λογικόν καί αὐτεξούσιον)».[7]
Βλέπουμε λοιπόν ὅτι ἄν ἴσχυαν αὐτά πού πρεσβεύει ἡ ἀστρολογία κατά τήν σκέψη τοῦ ἱεροῦ Πατέρα θά ἦταν ἀδύνατη ἡ ἀρετή∙ θά ἦταν ἀδιανόητο νά μιλᾶμε γιά ἀρετή ἤ κακία στόν ἄνθρωπο καί γιά ὁποιαδήποτε ἠθική εὐθύνη του. Μήπως τό ἴδιο δέν πρεσβεύει μία ὁρισμένη τάση στή σύγχρονη ψυχολογία καί τή βιολογία; Ἄνθρωπε δέν φέρεις εὐθύνη γιά ὅ,τι πράττεις, ἀφοῦ τό πράττεις κατ’ ἀνάκη! διαλαλοῦν. Προσέτι διαλαλοῦν ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μαριονέττα τῆς κληρονομικοανατροφικότητάς του! Εἶναι ἐνεργούμενο τῆς ἐπιδράσεως τῶν γονέων του καί τῶν γονιδίων του! Δέν ὑπάρχουν σοβαρά περιθώρια ἐλευθερίας, ἄρα καί εὐθύνης του. Ὅμως ἡ ἠθική συνείδηση εἶναι οὐσιῶδες συστατικό στοιχεῖο τοῦ ἀνθρωπίνου ψυχισμοῦ καί δέν μπορεῖ νά ξεριζωθεῖ, ὁποιεσδήποτε «ἀποενοχοποιητικές» «ἐπιστημονικές» θεωρίες καί ἄν προσκομισθοῦν. Ἕνας παλαιός ψυχίατρος, ὁ Henri Baruk γράφει ἐπί τοῦ προκειμένου: «Ἡ ἠθική αὐτή συνείδησις δέν εἶναι μία τεχνητή ἀντίδρασις, ἀλλά εἶναι ὁ βαθύτερος παράγων τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Κι ἐκτός ἀπό αὐτό, ἡ ἐξαιρετική ἐπιμονή τῆς ὑπάρξεώς της ἀκόμα καί στίς βαθύτερες ἀρρώστιες, ἀκόμα καί στίς ψυχικές καταπτώσεις καί στίς προχωρημένες ἄνοιες, καθώς καί ἡ ἐπιβίωσί της καί μέσα στά ἐρείπεια τῆς καταστραφείσης νοήσεως, ἐπιβεβαιώνει γιά μιά φορά ἀκόμα τήν σπουδαία της σημασία καί τήν σπουδαία θέσι πού κατέχει μέσα στόν ἀνθρώπινο ψυχισμό».[8]
Ἡ κίνηση τῶν ἀστέρων δέν εἶναι αἴτιον τῆς γενέσεως καί τῆς φθορᾶς τῶν ὄντων. Ἁπλά εἶναι σημάδια τῶν καιρικῶν μεταβολῶν, τῆς βροχῆς καί τῆς μεταβολῆς τοῦ ἀέρα. Οὔτε αἴτια τῶν πολέμων εἶναι οἱ ἀστέρες καί ἡ κίνησή τους. Εἶναι γεγονός ὅτι στήν ἀρχαιότητα, ὄχι μόνο στήν δεσποτική τῆς Ἀνατολῆς ἀλλά καί στήν δημοκρατική Ἑλληνορωμαϊκή ἐπικρατοῦσε μεγάλη δεισιδαιμονία σχετικά μέ τόν πόλεμο καί τήν ἔκβαση μιᾶς μάχης. Ὅθεν καί ἡ οἰωνοσκοπία καί ἡ παρατήρηση τῶν ἀστέρων πρό μιᾶς μάχης. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι αὐτοί ἀκόμη, οἱ ρεαλιστές καί ὀρθολογιστές Ρωμαῖοι ἔδιναν τεράστια σημασία στήν οἰωνοσκοπία καί στά σημεῖα, ὅπως π.χ. τό πέταγμα τῶν πουλιῶν, πρό μᾶς μάχης. Δέν ἀποτελεῖ λοιπόν παράδοξο ὅτι τό τελευταῖο ἀξίωμα πού ἀποκτήθηκε ἀπό τούς πληβείους εἶναι αὐτό τοῦ ποντίφηκα, τό ὁποῖο ἦταν ἀναπόσπαστα συνδεδεμένο μέ τό ἀξίωμα τοῦ ὑπάτου, τοῦ ἀνώτατου στρατιωτικοῦ ἀξιωματούχου τῆς ἀρχαίας δημοκρατικῆς Ρώμης. Ὁ Δαμασκηνός λοιπόν ἀπορρίπτει μία εὐρέως ἐπικρατοῦσα δοξασία, μᾶλλον δεισιδαιμονία, ὅταν ὑποστηρίζει ὅτι οἱ ἀστέρες δέν εἶναι αἴτιοι τοῦ πολέμου καί τῆς ἐκβάσεως αὐτοῦ. Οἱ ἀστέρες ἐπηρεάζουν τήν ποιότητα τοῦ ἀέρα καί διάφορες καιρικές μεταβολές, οἱ ὁποῖες ἐπιδροῦν στόν ἀνθρώπινο ψυχισμό προκαλώντας κράσεις, ἕξεις καί διαθέσεις, ὄχι σέ ὅλους τό ἴδιο, ἀλλά ἀνάλογα μέ τήν ἰδιοσυγκρασία τοῦ καθενός. Ἁλλά καί αὐτές οἱ ἕξεις ὑπάγονται στά ἐφ’ ἡμῖν, σέ ὅσα δηλαδή ἐξαρτῶνται ἀπό ἐμᾶς (κατ’ ἀντίθεση στά οὐκ ἐφ’ ἡμῖν, σέ ὅσα δηλαδή δέν ἐξαρτῶνται ἀπό ἐμᾶς). Οἱ ἕξεις εἶναι ὑποκείμενες στόν λόγο, στό λογικό μέρος τῆς ψυχῆς καί ὄχι στό ἄλογο-παθητικό μέρος τῆς ψυχῆς. Ὁ ἱερός Δαμασκηνός γράφει ἐπί τούτου: «Ἐμεῖς ὅμως παραδεχόμαστε ὅτι αὐτά (τά ἀστέρια) δέν εἶναι αἴτια κανενός ἀπό τά γινόμενα οὔτε τῆς γενέσεως αὐτῶν πού γίνονται οὔτε τῆς φθορᾶς αὐτῶν πού φθείρονται, ἀλλά μᾶλλον σημεῖα τῶν βροχῶν καί τῆς μεταβολῆς τοῦ ἀέρα. Ἴσως θά ἔλεγε κανείς ὅτι οὔτε αἴτια τῶν πολέμων εἶναι, ἀλλά σημεῖα, καί ἡ ποιότητα τοῦ ἀέρα, πού γίνεται ἀπό τόν ἥλιο καί τή σελήνη καί τά ἀστέρια, παγιώνει διάφορες κράσεις καί ἕξεις καί διαθέσεις μέ διαφορετικό τρόπο στόν καθένα. Οἱ ἕξεις ὅμως βρίσκονται στή διακαιοδοσία μας (Αἱ δέ ἕξεις τῶν ἐφ’ἡμῖν)∙ γιατί κυριαρχοῦνται ἀπό τό λόγο καί ὁδηγοῦνται μέ τροπές (κρατοῦνται γάρ τῷ λόγῳ καί ἄγονται τρεπόμεναι)».[9]
Ἀκόμη ὁ Δαμασκηνός ὑποστηρίζει ὅτι ὑπάρχουν διάφοροι ἀστέρες, οἱ ὀνομαζόμενοι κομῆτες, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν σημάδια πού προαναγγέλλουν τόν θάνατο βασιλέων. Αὐτοί οἱ ἀστέρες δέν σχηματίστηκαν στήν ἀρχική δημιουργία, ἀλλά ἔρχονται στήν ὕπαρξη καί ἀφοῦ ἐκτελέσουν τήν ἀποστολή τους διαλύονται. Ἕνας τέτοιος ἀστέρας ἦταν καί αὐτός πού φανερώθηκε στούς τρεῖς Μάγους κατά τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ: «Σχηματίζονται πολλές φορές καί κομήτες, σάν σημεῖα πού προαναγγέλλουν θανάτους βασιλιάδων∙ οἱ κομῆτες αὐτοί δέν ἀνήκουν στά ἀρχικά δημιουργημένα ἀστέρια, ἀλλά μέ τό θεῖο πρόσταγμα σχηματίζονται τόν καιρό τῆς ἐμφανίσεώς τους καί ξανά διαλύονται, γιατί καί τό ἀστέρι, πού φανερώθηκε στούς μάγους κατά τή φιλάνθρωπη καί σωτήρια γιά μᾶς σαρκική γέννηση τοῦ Κυρίου, δέν ἀνῆκε στά ἀστέρια πού δημιουργήθηκαν στίς ἀρχές. Καί αὐτό εἶναι φανερό, γιατί πότε ἔκανε τό δρόμο ἀπό τήν ἀνατολή στή δύση, πότε ἀπό τόν βορρᾶ πρός τόν νότο, καί πότε κρυβόταν καί πότε φαινόταν∙ κάτι τέτοιο δέν εἶναι σύμφωνο μέ τήν τάξη ἤ τή φύση τῶν ἀστεριῶν».[10] Ὁ ἀστέρας πού ἐμφανίστηκε καί καθοδηγοῦσε τούς τρεῖς Μάγους κατά τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ δἐν ἦταν ἕνας συνηθισμένος ἀστέρας∙ αὐτό τό πιστοποιεῖ ἡ ἀσυνήθης τροχιά του καί ἡ περιοδική ἀπόκρυψη καί ἐμφάνισή του στούς Μάγους. Σχηματίστηκε ἐπί τούτου, γιά τή συγκεκριμένη δηλαδή ἀποστολή του, καί μετά διελύθη.
Κατά τή συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας οἱ προβλέψεις τῶν μέντιουμ καί τῶν ἀστρολόγων ἀνάγονται στούς πονηρούς δαίμονες. Ὁ Δαμασκηνός ἀποφαίνεται ὅτι οἱ ἀγαθοί ἄγγελοι καί οἱ ἐκπεσόντες ἄγγελοι, οἱ δαίμονες, ὡς κτιστά ὄντα δέν γνωρίζουν τό μέλλον. Πολλές φορές βέβαια προλέγουν τό μέλλον. Ὅμως ἐνῶ οἱ ἀγαθοί ἄγγελοι εἶναι ἀξιόπιστοι, ἐπειδή δέχονται ἀποκάλυψη ἐκ τοῦ Θεοῦ, οἱ πονηροί δαίμονες εἶναι ἐντελῶς ἀναξιόπιστοι. Βέβαια μερικές φορές ἐπαληθεύονται, γιατί κινοῦνται ταχύτατα στό χῶρο καί διαθέτουν μεγάλη ὑπολογιστική ἱκανότητα. Ὅμως ἐπειδή ψεύδονται καί ἀποσκοποῦν στήν ἐξαπάτηση τοῦ ἀνθρώπου, δέν πρέπει νά δίνουμε προσοχή καί σημασία στίς προβλέψεις τους. Ἐπίσης ὁ δαίμονας γνωρίζει τίς Γραφές, ἕνα ἀκόμη στοιχεῖο μέ τό ὁποῖο μπορεῖ νά ἐξαπατήσει τούς ἀνθρώπους. Γράφει ὁ Δαμασκηνός σχετικά: «Καί τά μέλλοντα οὔτε οἱ ἄγγελοι οὔτε οἱ δαίμονες τά γνωρίζουν, ἐντούτοις τά προλέγουν∙ οἱ ἄγγελοι, ὅταν ὁ Θεός τά ἀποκαλύπτει καί τούς δίνει τήν ἐντολή νά προλέγουν∙ γι’αὐτό ὅσα λένε, γίνονται. Προλέγουν ὅμως καί οἱ δαίμονες, πότε, βλέποντες αὐτά πού γίνονται μακριά, πότε στοχαζόμενοι∙ γι’αὐτό καί πολλές φορές λένε ψέμματα∙ δέν πρέπει λοιπόν νά πιστεύουμε σ’αὐτούς, καί ἄν ἀκόμη ἀληθεύουν πολλές φορές, μέ τόν τρόπο πού ἔχουμε πεῖ. Ἐπίσης γνωρίζουν καί τίς Γραφές».[11]
Συνοψίζοντας μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι, ὡς ἐλεύθερο καί αὐτεξούσιο ὄν, κύριος, ἄρα καί ὑπεύθυνος γιά τίς πράξεις του καί ὄχι τά ζώδια. Τά ζώδια δέν ἔχουν κατά τή διδασκαλία τοῦ ἱεροῦ Δαμασκηνοῦ καμμία οὐσιώδη ἐπίδραση στήν ἀνθρώπινη ζωή καί στίς ἀνθρώπινες ὑποθέσεις.
_________________________________

[1] ꓙulia καί Derek Parker, Ἀστρολογία,μετάφραση Γιῶργος Λαουτάρης, ἐκδ. Σκάϊ,Ἀθήνα 2009, σελ. 16-17
[2] Βλ. Θεοδόση Ν. Πελεγρίνη, Λεξικό τῆς Φιλοσοφίας, λῆμμα Ἑρμαϊκά κείμενα, Ἑλληνικά Γράμματα 2013
[3] ꓙulia καί Derek Parker, ὅ.π., σελ. 17
[4] Βλ. ΘΗΕ, τόμος 3ος, λῆμμα ἀστρολογία
[5] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως 7 (21), κείμενο-μετάφραση-εἰσαγωγή-σχόλια Νίκου Ματσούκα, ἐκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2020, σελ.121 καί 123
[6] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, ὅ.π., σελ. 123
[7] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, ὅ.π., σελ. 123-125
[8] Henri Baruk, Ψυχώσεις καί νευρώσεις, σειρά Τί πρέπει νά ξέρω, ἐκδ. Ἰωάννης Ζαχαρόπουλος, Ἀθῆναι χ.χ. σ. 69
[9] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, ὅ.π., σελ.125
[10] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, ὅ.π., σελ.125
[11] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως 4 (18), κείμενο-μετάφραση-εἰσαγωγή-σχόλια Νίκου Ματσούκα, ἐκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2020, σελ.107

Ὁ Φώτης Σχοινάς εἶναι Δρ. Φιλοσοφίας.

Πηγή