Daniel Lacalle* (Μετάφραση Nikos Maris)
Γιατί λοιπόν οι «ειδικοί» κατηγορούν τις μεγάλες εταιρείες για κάτι -τον πληθωρισμό των τιμών- που δεν προκαλούν; Επειδή ο στόχος τους είναι να αυξηθεί ο κρατικός έλεγχος της οικονομίας και να καταστραφούν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις που είναι αρκετά μεγάλες για να είναι οικονομικά ανεξάρτητες. Δεν νοιάζονται για τις μικρές επιχειρήσεις, γιατί αυτές ήδη ασφυκτιούν από τους φόρους, ενώ οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις εύκολα αναγκάζονται να εξαρτώνται από την κυβέρνηση.
Οι θιασώτες του κρατικού παρεμβατισμού ρίχνουν πάντα το φταίξιμο για τον πληθωρισμό στα πάντα και σε οτιδήποτε, εκτός από το μοναδικό πράγμα που κάνει τις συνολικές τιμές να αυξάνονται: την έκδοση περισσότερων μονάδων νομίσματος από την πραγματική ζήτηση. Ο «πληθωρισμός από την πλευρά της προσφοράς» είναι η ίδια δικαιολογία και πλάνη με τον «πληθωρισμό που ωθείται από το κόστος». Είναι ένας τρόπος να μπερδεύουν τους πολίτες και να αποδίδουν την αιτιότητα σε κάτι που δεν μπορεί να αυξήσει τις συνολικές τιμές.
Ας καταρρίψουμε μερικούς μύθους. Καμία εταιρεία ή όμιλος ετερογενών δραστηριοτήτων δεν μπορεί να αυξήσει τις συνολικές τιμές. Μερικοί νεο-κεϋνσιανοί κατηγορούν τις εταιρείες για τις αυξήσεις των τιμών, ωστόσο αυτό δεν έχει νόημα. Εάν οι εταιρείες ήταν σε θέση να αυξήσουν τις συνολικές τιμές, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα βίωναν αδιάκοπα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού τιμών. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες είναι αυτές που χαμηλώνουν τις τιμές πιο γρήγορα, επειδή μπορούν να δημιουργήσουν οικονομίες κλίμακας, να κερδίσουν μερίδιο αγοράς και να παράγουν καλύτερα αγαθά και υπηρεσίες με χαμηλότερο κόστος, χρησιμοποιώντας την καινοτομία και την τεχνολογία. Δεν υπάρχει καμία εταιρεία που να έχει μερίδιο αγοράς αρκετά μεγάλο ώστε να αυξήσει τις συνολικές τιμές, και -ακόμη λιγότερο- για μια παρατεταμένη περίοδο. Ο αναγνώστης μπορεί να αντιτείνει ότι οι εταιρείες λειτουργούν ως ολιγοπώλιο, αλλά αν ίσχυε αυτό και ήταν αρκετά ανόητες ώστε να αυξήσουν τις τιμές χωρίς λόγο, θα μπορούσαν να επηρεάσουν μία ή δύο τιμές για λίγο, μέχρι να εξαφανιστούν από τον ανταγωνισμό και την τεχνολογία.
Να θυμάστε ότι οι συνολικές τιμές δεν είναι το ίδιο πράγμα με τις τιμές ανά μονάδα. Εάν η Exxon, για παράδειγμα, αποφασίσει να αυξήσει την τιμή της βενζίνης χωρίς λόγο, μπορεί να βλάψει τους καταναλωτές για λίγο, αλλά αυτό δεν κάνει την τιμή όλων των άλλων αγαθών να ανέβει. Στην αγορά του πετρελαίου, ο ΟΠΕΚ, που είναι ένα καρτέλ κρατικής ιδιοκτησίας και κρατικά ελεγχόμενων πετρελαϊκών κολοσσών, δεν είναι σε θέση να διατηρήσει τις τιμές του πετρελαίου πάνω από τα 80 δολάρια το βαρέλι σε ονομαστικούς όρους -ακόμη λιγότερο σε τιμές προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό- και ωστόσο οι νεο-κεϋνσιανοί θέλουν να πιστέψετε ότι μια εταιρεία με λιγότερο από 20% μερίδιο αγοράς στην οικονομία των ΗΠΑ θα κάνει όλες τις τιμές να αυξηθούν από κοινού και, κάτι ακόμη πιο γελοίο, θα υποχρεώσει όλους τους ανταγωνιστές της να κάνουν το ίδιο. Γιατί οι μικρές, ανεξάρτητες εταιρείες πετρελαίου έκαναν τις τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου να καταρρεύσουν με την επανάσταση του fracking; Ανταγωνισμός και τεχνολογία. Γιατί οι πετρελαϊκοί γίγαντες δεν απέτρεψαν αυτή την πτώση; Δεν υπάρχει αυτή η έννοια που λέγεται ολιγοπώλιο, μόνο και μόνο επειδή υπάρχουν τέσσερις ή πέντε μεγάλες εταιρείες.
Επιπλέον, μια μικρή ομάδα μεγάλων εταιρειών σε μια ανοιχτή οικονομία δεν μπορεί να αυξήσει ούτε τις συνολικές τιμές, ακόμη κι αν το ήθελε. Οι εισαγωγές φθηνότερων αγαθών και υπηρεσιών θα εκτινάσσονταν στα ύψη, είτε από την Κίνα είτε από αλλού.
Εάν οι εταιρείες κολοσσοί αποφάσιζαν τις τιμές κατά βούληση, δεν θα αντιμετώπιζαν ποτέ οικονομικές δυσκολίες, δεν θα μειώνονταν τα κέρδη τους, ούτε θα αντιμετώπιζαν μια φθίνουσα απόδοση του επενδυμένου κεφαλαίου, και αυτά τα τρία γεγονότα συμβαίνουν συνεχώς στην αγορά. Οι κοινές εκτιμήσεις είναι υπερβολικά υψηλές; Εντάξει, απλώς αυξήστε τις τιμές, ξεπεράστε τις εκτιμήσεις και αυξήστε τα κέρδη. Αυτό δεν συμβαίνει.
Οι μεγάλες εταιρείες βασίζονται στην παροχή περισσότερων και καλύτερων αγαθών στις καλύτερες δυνατές τιμές. Δεν μπορείτε να έχετε έναν ηγέτη στην αγορά με σταθερά κακό πλαίσιο τιμολόγησης. Οι μεγάλες εταιρείες, εξ ορισμού, είναι δέκτες τιμών, δεν καθορίζουν τις τιμές, γιατί θα αντιμετώπιζαν τεράστια οικονομικά προβλήματα εάν διέθεταν ένα τεράστιο κεφάλαιο κίνησης για να πουλήσουν εκατομμύρια μονάδες ενός αγαθού που δεν τιμολογείται σωστά, μόνο για να βρουν τις αποθήκες τους γεμάτες απούλητα αντικείμενα, κάτι που οδηγεί σε απώλειες ακόμη και σε χρεοκοπία. Η ελαστικότητα της ζήτησης λειτουργεί παντού, και -αν η ποσότητα του χρήματος στο σύστημα είναι η ίδια- ο πωλητής (σ.σ. «η προσφορά») δεν έχει την πολυτέλεια να αυξήσει τις τιμές χωρίς όριο, ακόμα και όταν το κόστος αυξάνεται.
Ακόμα κι αν υπήρχε ένας πωλητής ικανός να αυξήσει τις τιμές κατά βούληση χωρίς καμία επίδραση στη ζήτηση για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάτι που δεν έχω δει ποτέ, αυτός ο πωλητής δεν υπαγορεύει τις συνολικές τιμές. Διόλου. Ένας κολοσσός ή μια ομάδα πολυεθνικών, όπως η Apple ή η Exxon, δεν κάνει τον ΔΤΚ (σ.σ. δείκτης τιμών καταναλωτή) να αυξηθεί κατά 9%. Δεν μπορούν καν να «ξύσουν την επιφάνεια» των συνολικών τιμών. Επειδή σε μια ανοιχτή οικονομία οι συνολικές τιμές καθορίζονται από εκατομμύρια οικονομικούς «παίκτες» και αυτός που καθορίζει την οριακή τιμή δεν είναι ποτέ μια εταιρεία με τεράστιες απαιτήσεις σε κεφάλαιο κίνησης.
Εξορυκτικά μονοπώλια ή ολιγοπώλια δεν υπάρχουν σε ανοιχτές οικονομίες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Τα εξορυκτικά ολιγοπώλια υπάρχουν μόνο στο μυαλό των νεο-κεϋνσιανών, γιατί αυτό ακριβώς δημιουργούν όταν οι κυβερνήσεις κλείνουν τα σύνορα στο εμπόριο και κατευθύνουν την οικονομία. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορείτε να δημιουργήσετε ένα εξορυκτικό μονοπώλιο είναι εάν η κυβέρνηση το επιβάλει και το υπερασπιστεί. Σε κάθε άλλη περίπτωση, αυτή η επιχείρηση θα εξαφανιζόταν σε λίγους μήνες.
Εάν οι συνολικές τιμές αυξάνονταν εξαιτίας των δόλιων ενεργειών των εταιρειών, γιατί αυτές οι εταιρείες δεν αυξάνουν τις τιμές τους σε άλλα νομίσματα σε άλλες χώρες; Γιατί το ίδιο ευρωπαϊκό mega-cap (σ.σ. εταιρίες μέγιστης κεφαλαιοποίησης, άνω των 200 δις) σημειώνει αυξήσεις τιμών 20% στη Γερμανία και 7% στην Ελβετία; Γιατί δεν έχουμε το ίδιο μέτρο. Το ένα εκδίδει περισσότερες μονάδες νομίσματος από αυτό που απαιτεί η πραγματική οικονομία, η ευρωζώνη, και το άλλο, η Ελβετία, δεν το κάνει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχει ένας δείκτης Big Mac που παρακολουθεί τον πραγματικό πληθωρισμό. Η McDonald's δεν ανεβάζει τις τιμές -πουλάει προσιτό φαγητό. Η μόνη διαφορά είναι η αγοραστική δύναμη του νομίσματος.
Γιατί λοιπόν αυτοί οι «ειδικοί» κατηγορούν τις μεγάλες εταιρείες για κάτι -τον πληθωρισμό των τιμών- που δεν προκαλούν; Επειδή ο στόχος τους είναι να αυξηθεί ο κρατικός έλεγχος της οικονομίας και να καταστραφούν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις που είναι αρκετά μεγάλες ώστε να είναι οικονομικά ανεξάρτητες. Δεν νοιάζονται για τις μικρές επιχειρήσεις, γιατί αυτές ήδη ασφυκτιούν από τους φόρους, ενώ οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αναγκάζονται εύκολα να εξαρτώνται από την κυβέρνηση.
Οι νεοκεϋνσιανοί θέλουν να πιστέψετε ότι οι κινήσεις των τιμών μονάδας είναι ίδιες με τις συνολικές τιμές. Και δεν είναι. Το μόνο πράγμα που κάνει όλες τις τιμές να ανεβαίνουν από κοινού είναι η συνεχής καταστροφή της αγοραστικής δύναμης του νομίσματος που εκδίδεται από έναν μονοπωλιακό παίκτη: το κράτος.
Οι νεοκεϋνσιανοί έχουν ανάγκη να πιστέψετε ότι η ποσοτική θεωρία του χρήματος δεν υπάρχει, ώστε να επιτύχουν τον στόχο τους: τον πλήρη κρατικό έλεγχο της οικονομίας και του νομίσματος. Και τι γίνεται όταν αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται; Έλλειψη αγαθών και υψηλός πληθωρισμός. Πάντα. Όμως οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στους πολιτικούς γίνονται πολύ πλούσιοι. Αυτός είναι ο σοσιαλισμός. Κρατικά επιβεβλημένη παρεοκρατία.
Δείτε σχετικά: «Αγαπητέ αριστερέ». Μια ανοιχτή επιστολή του πρώην κομμουνιστή Michael Rectenwald (https://xpressing.substack.com/p/michael-rectenwald).
Οι κυβερνήσεις δεν περιορίζουν ποτέ τον πληθωρισμό, επειδή επωφελούνται από αυτόν. Η δημιουργία χρήματος δεν είναι ποτέ ουδέτερη και ωφελεί δυσανάλογα τον μοναδικό μονοπωλιακό παράγοντα στην οικονομία: το κράτος που εκδίδει το νόμισμα. Αν θεωρείτε ότι ο μισθός σας χάνει αγοραστική δύναμη λόγω της κακής λειτουργίας ενός μονοπωλίου, έχετε δίκιο, γιατί το μόνο μονοπώλιο απ΄ το οποίο υποφέρετε καθημερινά είναι ο μονοπωλιακός εκδότης νομισμάτων που διογκώνεται και σας κάνει να εξαρτάστε από αυτόν, καταστρέφοντας τον πραγματικό σας μισθό και την αγοραστική δύναμη των καταθέσεών σας.
--------------------------------------------------------------------------
* Άρθρο του κορυφαίου οικονομολόγου Daniel Lacalle, δημοσιευμένο στις 27/7/2023 από το Mises Institute.
Ο Daniel Lacalle, PhD, οικονομολόγος και διαχειριστής κεφαλαίων, είναι ο συγγραφέας των ευπώλητων βιβλίων Freedom or Equality (2020), Escape from the Central Bank Trap (2017), The Energy World Is Flat (2015) και Life in the Financial Markets ( 2014).
Είναι καθηγητής παγκόσμιας οικονομίας στο IE Business School στη Μαδρίτη.